Monika Zgustová nam deel aan de Ángel Crespo-prijs zonder zich voor te stellen dat ze zou kunnen winnen, maar wat was haar verrassing toen ze te horen kreeg dat ze de winnaar was van de wedstrijd voor haar vertaling van 'De avonturen van de goede soldaat Švejk' uit het Tsjechisch in het Spaans. Zelf was ze verbaasd te horen dat ze de winnaar was geweest, aangezien volgens de schrijver en vertaler zelf "er veel boeken waren met zeer goede, uiterst geldige vertalingen, lange, moeilijke boeken, klassieke talen en poëzie."
Maar de jury besloot dat Monika de winnaar zou worden van de XIII Ángel Crespo Vertaalprijs voor de vertaling van een van de meest klassieke Tsjechische literatuur. 'The Adventures of the Good Soldier Švejk' is een onvoltooid satirisch werk, geschreven door wijlen Jaroslav Hašek en Monika legt in een interview met Radio Prague uit waarom ze ervoor koos dit werk te presenteren.
“Omdat het een vertaling was die ik net had gemaakt, vond ik het prima. Mensen waren erg geïnteresseerd, er zijn veel exemplaren verkocht en het is een Tsjechische klassieker, een klassieker uit de wereldliteratuur. En ik dacht dat het goed kon concurreren met de andere boeken die daar werden gepresenteerd. "
Hij deed mee en won, maar niet voordat hij door de jaren heen grote inspanningen moest leveren. Ondanks dat ze Tsjechisch was en bijna perfect vloeiend Spaans sprak, moest Monika hard aan dit werk werken om bevredigende resultaten te behalen, zoals ze zelf uitlegt.
“Het boek is een jaar geleden uitgekomen en ik heb de vertaling ongeveer anderhalf jaar geleden afgemaakt. Maar ik ben er al jaren mee bezig, omdat het een vertaling is die niet in korte tijd klaar is. Eerlijk gezegd moet je aan het werk zijn en aan haar kijken en aan haar denken en weer aan het werk gaan. Ik gebruikte mijn vrienden vaak als luisteraars en ik las ze een stukje van de roman voor en als ze lachten was dat een goed teken, als ze niet lachten, zou ik er meer aan werken ”.
Dit is de eerste directe vertaling van deze roman uit het Tsjechisch in het Spaans en de schrijfster heeft in haar eigen vlees alle moeilijkheden kunnen voelen die een baan als de hare met zich meebrengt. In het bijzonder heeft hij in dit werk veel nadelen ondervonden, omdat hij een roman was met een basisregister van de instellingen in tijden van het Oostenrijks-Hongaarse rijk. Bovendien was een andere complicatie waarmee hij te maken had het mengen van talen, aangezien de karakters zowel Tsjechisch als Duits spreken, vervolgt Zgustová.
“De vertaling van dit werk is erg moeilijk, vooral vanwege de historische situatie die vandaag de dag niet meer bestaat. Hašek portretteerde het Oostenrijks-Hongaarse rijk vanaf het begin van de Eerste Wereldoorlog. Een omgeving met vele talen, het Praag waar zowel Tsjechisch als Duits werd gesproken, waar verschillende culturen naast elkaar bestonden. En ook de feiten die vandaag de dag niet bestaan van het Oostenrijks-Hongaarse rijk: de munten, de militaire posities ... de waarheid die me veel strijd bezorgde ”.
Dit is niet haar eerste werk als vertaler, sterker nog, ze heeft een lange geschiedenis op het gebied van schrijven en vertalen. Een reis die hij heeft afgelegd dankzij zijn omzwervingen door de jaren heen en waardoor hij allerlei soorten kennis heeft geabsorbeerd.
Monika Zgustová werd geboren in Praag, maar emigreerde met haar ouders naar de Verenigde Staten waar ze een doctoraat behaalde in vergelijkende literatuurwetenschap aan de Universiteit van Illinois. Nadat hij van de ene plaats naar de andere was gereisd, vestigde hij zich in de jaren 80 uiteindelijk in Barcelona, met name in Sitges, een kleine stad die hij vanaf het begin leuk vond en waar hij zijn thuis maakte. Naast Spaans leerde Zgustová ook de andere officiële taal van Catalonië, Catalaans, en werd daarmee een van de sleutelfiguren bij de introductie van Tsjechische literatuur in Spanje.
Meer dan 50 werken zijn in het Spaans en Catalaans vertaald door onder anderen Bohumil Hrabal, Jaroslav Hašek, Karel Čapek of Václav Havel. En vandaag is Monika erg trots op de positie van Tsjechische literatuur over de hele wereld, aangezien ze ervoor zorgt dat er belangrijk werk wordt gedaan om het bekend te maken.
“Ik heb zelf veel vertalingen gedaan van het Tsjechisch naar het Spaans en Catalaans. Ik heb bijna 50 boeken vertaald. Naast mij zijn er andere vertalers zoals Fernando Valenzuela en nu zijn er jonge mensen opgekomen. Ik denk dat de situatie erg goed is, Tsjechische literatuur is bekend, mensen volgen het. Mensen weten het, althans hier in Barcelona zou ik zeggen dat mensen de Tsjechische literatuur bijna als Italiaans kennen ”.
Maar Zgustová heeft niet alleen vertalingen gemaakt, maar ook zijn eigen werken gemaakt. Haar manier van werken bestaat erin romans in het Tsjechisch te schrijven en deze vervolgens zelf te vertalen. Zo heeft hij al zes werken gepubliceerd die echt succesvol zijn geweest. Zijn nieuwste werk, 'Tales of the afwezige maan' (2010), speelt zich af in Praag en ontving de Mercè Rodoreda-prijs voor korte verhalen en vertellingen in de Catalaanse taal. Een ander van zijn opmerkelijke werken is 'The Silent Woman' (2005), een roman geïnspireerd op het leven van zijn grootmoeder in de tijd van het nazisme en de daaropvolgende onderwerping van het communisme. Ze is ook de auteur van de romans 'Winter Garden' (2009), 'Fresh Mint with Lemon' (2002) en 'The Woman of Hundred Smiles' (2001). Het is dan ook niet verwonderlijk dat de schrijfster talloze nationale en buitenlandse prijzen heeft gewonnen voor haar werk.
Maar het enige dat blinkt, is geen goud, want het vertalen van eigen werk in een andere taal die ook beheerst wordt, is geen gemakkelijke taak, ook al lijkt dat op het eerste gezicht zo. Monika bespreekt de voor- en nadelen van deze opdracht.
“Zelfvertaling is moeilijk, want als je een vertaling doet, begin je helemaal opnieuw, je doet alleen de vertaling van dat werk, maar je hebt het niet geschreven, het is door iemand anders geschreven. Aan de andere kant, als je jezelf vertaalt, heb je al veel aan de roman gewerkt en moet je weer beginnen met het vertalen ervan. Dit is het slechte deel. Het mooie is dat je de beurten, de woordenschat, het register, het gevoel voor humor zelf kunt beheersen. En ook dat de boeken in drie talen tegelijk uitkomen ”.
Tsjechisch, Spaans en Catalaans, een samensmelting van talen die het professionele leven van Monika Zgustová veel succes brengt. We zullen moeten wachten op zijn volgende baan om te weten waar hij weer mee zal verrassen.